Το μοναστήρι του Άη Νικόλα στη Δίβρη των Αγίων Σαράντα, ένα μνημειώδες έργο στο χωριό μας.

 Στο χωριό μας, σε μια ράχη πολύ όμορφη, στη συνοικία «Δεκατρείς», πάνω από το νεκροταφείο, υψώνεται κομψό το μοναστήρι του Άη Νικόλα.

Είναι περιμανδρωμένο με σωσμένα κελιά, με μια παραδοσιακή είσοδο και ένα ιστορικής αξίας καθολικό.

Το μοναστήρι αυτό λειτούργησε παλαιότερα ως ενοριακός και κοιμητηριακός ναός της Δίβρης.

Το 1967 όταν το καθεστώς του Ενβέρ Χότζα κατάρρευσε τη θρησκεία και το μοναστήρι του Αγίου Νικόλα, από αδιαφορία, έπαθε αρκετές ζημιές, όπως το χαγιάτι που πρώτα ήταν καλοκρατούμενο και εκεί κατοικούσαν οι καλόγριες.

Σε αυτό το μοναστήρι, τη Δευτέρα του Πάσχα, οργανώνονταν μεγάλο πανηγύρι και εκεί έρχονταν και από άλλα χωριά και το γλέντι συνεχούσε μέχρι το απόγευμα και μετά τους φιλοξενούσαν οι οικογένειες αυτής της συνοικίας.

Αργότερα, κατά το 1970  που κηρύχτηκε πολιτισμικό μνημείο (monument culture) και διαφυλάσσονταν από το κράτος, ανακαινίστηκε πρόχειρα η πόρτα της εισόδου στην αυλή του μοναστηριού. Ανακαινίστηκαν το τέμπλο και η  στέγη του μοναστηριού και πιο πολύ για να γυριστεί  εκεί μια αλβανική κινηματογραφική ταινία.

Σύμφωνα με τα γραφόμενα του Δ. Ευαγγελίδη το 1914, η μονή αυτή χαρακτηρίζεται ως «βυζαντινή»

Το ίδιο επιβεβαιώνει και ο Αλβανός αρχαιολόγος Θεοφάν Πόπας, κάτοχος της Ελληνικής γλώσσας και ειδικευόμενος για τα αρχαία μοναστήρια.

Στην είσοδο του ιερού, υπάρχει η εξής επιγραφή, που όμως δεν αφορά την ίδρυση της:

 «ανηγίρθη (και) ανηστορίθη  ούτος ω θήος   κ(αι) πάνσεπτος ναός του εν αγίοις πα(ατρ)ο(ς) ημών αρχιεπισκόπου Μύρων της Λυκίας  του θαυματουργού κ(αι) δξα συνδρομής του πανοσιωτάτου και καθηγουμένου κυρ-κυρ Καλ(λ)έστου ιερομονάχου Σηλβέστρου, επί έτους 1736,  ετεληόθι εν μήνη κανουριου η’γ»

Ο ναός του μοναστηριού στο νότιο άκρο του περίβολου είναι του 16^ου αιώνα,  τρίκοχος, τρουλαίος και σταυροειδής .Υπάρχουν τοιχογραφίες σε τρεις ζώνες και σε τρεις φάσεις διακόσμησης.

Στην ανώτερη ζώνη απεικονίζονται σκηνές από το χριστολογικό και το θεομητορικό κύκλο, καθώς και το βίο του Αγίου Νικολάου.

Στη μεσαία ζώνη, βλέπεις προτομές στηθαίων αγίων .Και στην κάτω ζώνη ολόσωμες μορφές αγίων.

Η πρώτη φάση διακόσμησης (β’ μισό 16^ου αι.)εντοπίζεται στον τρούλο.

Η δεύτερη φάση (αρχές 17^ου αι.)στους πλάγιους χορούς.

Η Τρίτη φάση(1736) στην κάτω ζώνη. Ο νάρθηκας δεν έχει διακοσμήσεις.

Όμως το μοναστήρι του Άη Νικόλα στη Δίβρη δεν είναι χτισμένο το 16 αι., αλλά πολύ πιο γρήγορα.

Πριν μερικά χρόνια που αναζητούσα παλιά ντοκουμέντα ιστορικά για το χωριό μας τη Δίβρη και για τα πολιτιστικά αρχαία μνημεία, για τον Άγιο Γεώργιο, για το μοναστήρι στο Διβροβούνι και τον Άη Νικόλα, βρήκα σε ένα ντοκουμέντο τούρκικο που αναφέρει τα  εξής: «το μοναστήρι του Άη Νικόλα στο χωριό Δίβρη (Νομός Δελβίνου)το 1428 έχει σπαρμένα αρκετά στρέμματα με βρίζα και αρκετά στρέμματα με αμπέλιο.

Πλήρωνε σαν φόρο για τις περιουσίες που είχε 30 άκτσιε (τούρκικο νόμισμα του τότε καιρού).

Αναφέρεται επίσης, σε αυτό το ντοκουμέντο, ότι το χωριό της Δίβρης είχε τότε 124 οικογένειες,  με τους 20 από τους 124 οικοδεσπότες να είναι ανύπαντροι.

Επίσης στο μοναστήρι αυτό βρέθηκε μια πέτρα σκαλισμένη πολύ όμορφα που έγραφε «Αντίπατρος Νικάνορος Γκυκεία Χαίρε»

Υπολογίζεται ότι ο Νικάνορας  ήταν στρατηγός της  Φοινίκης .Ίσως  πολεμώντας να σκοτώθηκε  κάπου εδώ κοντά στο μοναστήρι αυτό.

Αυτά τα ντοκουμέντα βεβαιώνουν ότι το μοναστήρι  του Άη Νικόλα ήταν χτισμένο γρηγορότερα από αυτό που γράφουν και αναφέρουν (16^ο αι. ή 17^ο αι.).Ίσως σε τούτους τους αιώνες να είχαν γίνει στο μοναστήρι ανακαινίσεις.

Τα μνημεία αυτά είναι το ριζικό μας, ας μην θαφτούν σαν μνήματα ,αλλά ας αναβιώσουν ως μνήμες ζωής του μέλλοντος.

Τούτα τα αρχαία μνημεία που δεν είναι λίγα στα χωριά μας, βεβαιώνουν ότι εδώ κατοικούσαν από αιώνες οι πρόγονοί μας που ήταν Έλληνες και δεν ήρθαν σαν εργάτες όπως γράφουν μερικοί εθνικιστές.

Γιάννης Λιάγκος

(συνταξιούχος δάσκαλος)

15.04.08