Η ΠΑΛΑΙΑ ΔΙΒΡΗ ΣΤΗ ΛΙΜΝΗ ΤΟΥ ΒΟΥΘΡΩΤΟΥ

( Γράφει ο Αιμίλιος Πάντος)

Η παλαιά Δίβρη απλώνονταν σε μια έκταση μήκους 3χλμ και πλάτους 300 μέτρων στις πλαγιές του λόφου Τσιμίκου που βρίσκεται σίρριζα της λίμνης του Βουθρωτού. Λόγω της μεγάλης έκτασης που είχε λεγόταν και Μεγαλοχώρι. Οι πλαγιές του Τσιμίκου χαμηλώνουν από τα Βόρεια και από τα Νότια.

Ξεκινάνε από τα Βόρεια με τη βρύση του Μπούλιου και τα «διβριώτικα αχούρια»και τελείωναν στο Νότο με το Βαθύλακκο, πλησίον του Παλιομονάστηρου, που βρίσκεται κοντά στο λιμανάκι Λάσπη της λίμνης. Προς την Ανατολή η πλαγιά συνεχίζει μέχρι που το ύψος της φτάνει τα 350 μέτρα, στην τοποθεσία Κόκκαλη, ενώ Δυτικά είναι η λιμνοθάλασσα και Β.Δ ο κάμπος του Βούρκου, μέρος του οποίου το ‘χουν καταπιεί τα νερά.

Η θέα είναι όντως πανοραμική.

Όποιος βρεθεί σε αυτό το μέρος θα μαγευτεί. Οι προγονοί μας πού ήρθαν από την Τροία επιλέξανε αυτό το μέρος για εγκατάσταση, γιατί από όποια πλευρά κι αν το μελετήσεις τους βόλευε.

Ο ορίζοντας είναι απέραντος. Από τα δυτικά αγναντεύεις, την Τσούκα, το Λυκούρσι, τους Αγίους Σαράντα (αρχ. Αγχιασμό), λίγο πιο δεξιά τη Φοινίκη, το Πλατυβούνι, προς το βορρά το Διβροβούνι και τα χωριά του, επίσης και τους λόφους του Τσαούσι, Αλήκου, Καλυβιών, Φαναρίου κ.α.

Ο τεράστιος κάμπος του Βούρκου απλώνεται στα πόδια της. Δυτικά και Ν.Δ βρέχεται από τη λίμνη του Βουθρωτού, τη Θαλασσοπούλα.

Απέναντι από την παλιά Δίβρη, στην άλλη άκρη της λίμνης βρίσκεται το βουνό των Εξαμιλίων όπου δεσπόζει το μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου.

Στο Νότο φαίνονται οι διάφοροι λόφοι που περικλείουν τη λίμνη, το Ιόνιο Πέλαγος και η Κέρκυρα. Η λίμνη Ν.Δ συνδέεται με το Ιόνιο Πέλαγος μέσω ενός καναλιού.

Ακριβώς στα πόδια του λόφου εκεί που συναντά τον κάμπο ο λόφος, πιο κάτω από τη βρύση του Μπούλιου, αριστερά, είδα αρκετά νερά να οδεύουν προς τη λίμνη.

Αυτά πηγάζουν από το βουνό, αλλά είναι γλυφά, με ελαφρά αλμυρή γεύση,- μου είπαν οι Χρήστος και Σωτήρης Γιωργάκης. Το μέρος εδώ λέγεται Αλμυρό.

Η βρύση του Μπούλιου βρίσκεται ανάμεσα στις ελιές, στην κατηφοριά της

πλαγιάς προς τον κάμπο. Λογικά το όνομά της πρέπει να το’ χει πάρει από το όνομα ή το επώνυμο, κάποιου διβριώτη που έμενε εκεί, ή που την έφτιαξε. Τοποθεσία Μπούλιο υπάρχει και στην Ποταμιά της σημερινής Δίβρης.

Παλιά οι Κενουργιώτες έπαιρναν νερό από τη βρύση, σήμερα το νερό έχει χαθεί.

Ανάμεσα στα κλαριά, σε ένα μικρό τούνελ, φαίνεται η πηγή χτισμένη με πέτρες. Από κει το νερό συνέχιζε την πορεία του προς τα κάτω σε ένα διάδρομο γύρω των 10 μέτρων. Εκεί συγκεντρώνονταν σε ένα ¨καζάνι¨ (διαμέτρου πάνω από 1 μέτρο) φτιαγμένο από μεγάλες λαξεμένες πέτρες και αμέσως μετά η εκροή του.

Κοντά στη βρύση του Μπούλιου, αριστερά του χειμάρρου, βρίσκεται η τοποθεσία τα «διβριώτικα αχούρια»

Η βρύση του Τσιμίκου βρίσκεται Ν.Α της πλαγιάς του Τσιμίκου. Το νερό της είναι φημισμένο σαν ελαφρύ και κρύο. Εκεί υπήρχε παλιά μοναστήρι. Σήμερα η τοποθεσία είναι γνωστή σαν παλιοΜοναστήρι, το μοναστήρι του Αγίου Αλεξίου. Εκεί κοντά βρίσκεται μια συκιά, ονομαζόμενη συκιά του Μέλιου.

Οι Μελιάτες κτήματα είχαν και έχουν και στο Χούστοβο, στο μέρος όπου τοποθετήθηκαν οι διβριώτοι όταν έφυγαν από του Τσιμίκου, καθώς και στη σημερινή Δίβρη υπάρχουν οικογένειες με αυτό το επώνυμο.

«Εδώ- μας είπε ο μπάρμπα Μιχάλης Γιωργάκης ο οποίος ήταν αγρονόμος- γεωπόνος του συνεταιρισμού, όταν σκάβαμε για το συνεταιρισμό, για δρόμους, για πηγάδια κλπ, βρήκαμε σπίτια χαλασμένα τα οποία το ένα μέρος τους ήταν χτισμένο με ψιλά τούβλα.

Από το λιμανάκι ξεκινάει ένας παλιός πλακόστρωτος δρόμος ο οποίος φαίνεται και σήμερα στον οποίο περπατούσαν τα άλογα αιώνες πριν καθώς οι άνθρωποι ξεφόρτωναν τα εμπορεύματα που έφερναν με τις βάρκες και τα καΐκια τους .Αυτός ο δρόμος συνέχιζε και έβγαινε στο Φανάρι, περνούσε εδώ στον κάμπο της Πλάκας και συνέχιζε στην κοιλάδα του ποταμού Παύλα με προορισμό τα Ιωάννινα.

Αυτό το μέρος που περνούσε ο δρόμος εδώ στον κάμπο της Πλάκας λέγεται ακόμα και σήμερα Καλντερίμι.( καλντερίμι-τουρκ. λιθόστρωτο με ανώμαλη επιφάνεια).

Αν έκανε κανένας θόρυβο ή φώναζε έμεινε ιστορικό αυτό που λένε: « Σαν να ήρθαν οι βλάχοι στα καλντερίμια»,οι βλάχοι που ανεβοκατέβαιναν με τα πρόβατα, τα κοπάδια. Αλλά στον καιρό του συνεταιρισμού τα χάλασαν όλα , άλλαξαν τις ροές των ποταμών, έφτιαξαν καινούργιες.

Σε αυτό τον κλάδο του ποταμού της Παύλας που περνάει στον κάμπο, είχε και μια αψιδωτή γέφυρα χτισμένη με πέτρα την οποία τη χάλασαν.

Τέτοια γέφυρα έχει στη συνέχεια του ποταμού στο χωριό Χαντήραγα, η οποία σώζεται μέχρι σήμερα.»

Η πλαγιά είναι γυμνή από δέντρα. Ίσα- ίσα που υπάρχουν 2-3 συκιές, ένα λιόδεντρο, κάτι μικροί θάμνοι και πολλές σφάκες.

Παντού κυριαρχεί η άσπρη πέτρα. Εκεί που υπάρχουν τα γκρεμισμένα σπίτια βλέπεις συγκεντρωμένες εκατοντάδες πέτρες, βλέπεις δεκάδες θέμελα σπιτιών, αλλά ελάχιστα σπίτια μπορέσαμε να βρούμε με μισοάθικτους τους τοίχους.

Ήταν σπίτια δύο δωματίων και τα πιο πολλά σε αυτή τη μορφή πρέπει να ήταν χτισμένα. Στον καιρό του συνεταιρισμού αυτά όλα γκρεμίστηκαν και τις πέτρες τις χρησιμοποιήσαμε για στάλους ή ακόμα και για τα σπίτια μας- μας είπε ο μπάρμπα Μιχάλης.

Η αλήθεια είναι πως, αν δεν γνωρίζεις το μέρος, δύσκολα θα τα δεις όλα αυτά.

Ο Βαγγέλης Γιάννης τα έχει περπατημένα σπιθαμή προς σπιθαμή.

-Πριν 15 χρόνια, εδώ, υπήρχαν αρκετά σπίτια μισογκρεμισμένα.

Και με πήγαινε προς τις τοποθεσίες εκείνες, αλλά για κακή μας τύχη βλέπαμε χάμου όλες τις πέτρες και μόνο λίγα θέμελα.

Το ανθρώπινο χέρι δεν έχει αφήσει τίποτα, -μου είπε..

Το νερό της λίμνης, αλλού είναι γλυκό και αλλού γλυφό και είναι πλούσιο σε μύδια και ψάρια. Η επιφάνειά της είναι 16 τ χλμ, με μεγαλύτερο μήκος 7 χλμ., πλάτος 3 χλμ και βάθος 24μ.

Η λίμνη όπως είπαμε και παραπάνω ενώνεται με τη θάλασσα με φυσική διώρυγα ( λέγεται και Βιβάρι) μήκους 2,3χλμ και βάθος 6,7 μ, η οποία ήταν σημαντική όχι μόνο γιατί περνούσαν τα καράβια, αλλά και για ψάρεμα. Σύμφωνα με το Στράβων η λίμνη λεγόταν Πηλώδης και το ακρωτήρι κοντά στο Βουθρωτό, Ποσειδώνας. Ο σημερινός ποταμός Παύλα, σύμφωνα με το Βιργίλιο, ονομαζόταν Σιμόεντας, όπως λεγόταν ένας από τους ποταμούς της Τροίας. Επίσης κι σ’ έναν ξεροχείμαρρο δώσανε το όνομα Ξάνθο, όπως ο ποταμός Σκάμανδρος(Ξάνθος) της Μ.Ασίας, καθώς και σε μια πύλη στο Βουθρωτό, Σκαιά Πύλη. Η σημερινή πόλη των Αγίων Σαράντα, ο αρχαίος Αγχιασμός, μοιάζει με τον Αγχίση, πατέρα του Αινεία, ενώ το όνομα της πόλης Πέργαμος σου θυμίζει το όνομα της ομώνυμης πόλης της Μικράς Ασίας. Επίσης ο λόφος όπου στρατοπέδευσε ο Αινείας ονομάστηκε Τροία, η Χαονία πήρε το όνομά της από τον αδερφό τού Έλενο, το Χάονα. Βλέπουμε ότι οι Τρώες στις πόλεις, χωριά, λόφους, ποταμούς κλπ έδιναν ονόματα τρωικά, όχι μόνο να μην ξεχάσουν την Τροία, αλλά και για να τιμήσουν τους βασιλιάδες τους, τα αδέρφια τους, τους θεούς τους κλπ.

Έτσι και το όνομα της παλαιάς Δίβρης προέρχεται από τη Δίβρη ( Δύβρις), πόλη κοντά στην Τροία.

Με την τέλεια τοποθεσία της η Δίβρη, δίπλα στο Βουθρωτό, κοντά στο στενό της Κέρκυρας επωφελήθηκε από τις εμπορικές κινήσεις σε αυτό το σημαντικό θαλασσινό πέρασμα.

Η παλιά Δίβρη όπως και τα γειτονικά άλλα χωριά, προστατεύονταν από το τείχος και τα φρούρια που είχαν φτιάξει για τη φύλαξη και υπεράσπιση της πόλης του Βουθρωτού.

Πύργοι, όπως της Τσούκας, ίχνη του οποίου υπάρχουν ακόμα και σήμερα, του Καινούργιου, του Φαναριού ( Καραλήμπεη) στο οποίο σήμερα υπάρχουν ακόμα τεράστιες πέτρες – μας είπε ο κυρ Μιχάλης.

Πύργοι υπήρχαν και στο τέλος του βουνού Μηλιά, κοντά στην Παύλα και απέναντι από το Μουρσί στη Μαλαθριά. Επίσης στο βουνό που βρίσκεται απέναντι από το χωριό Σκάλα βρίσκεται η Τσούκα του Αετού, όπου υπήρχε άλλο φρούριο.

Από το στενό της Κέρκυρας, από τον Αγχιασμό, καθώς και από την πόλη του Βουθρωτού πέρασαν και άφησαν τα σημάδια της καταστροφής οι Ρωμαίοι, οι Γότθοι, οι Σλάβοι, οι Νορμανδοί, οι Ανζουίνοι, οι Ναβάροι, οι Βενετοί και οι Τούρκοι. Ο Βουθρωτός χρησιμοποιήθηκε και ως καταφύγιο πειρατών. Το 547-548 οι σλάβοι κατέκτησαν τον Αγχιασμό και το 551 μ.Χ οι Γότθοι καθοδηγούμενοι από τον Τωτίλλα κατάστρεψαν τον Αγχιασμό, τη Νικόπολη, τη Δωδώνη και άλλες ηπειρωτικές πόλεις. Δεν αποκλείεται αυτές οι βαρβαρικές ορδές να καταστρέψανε και την παλαιά Δίβρη..

Ως γνωστό, ο Βουθρωτός ήταν τοποθετημένος σε μια σεισμική περιοχή και αποτέλεσμα των τεκτονικών αλλαγών είναι καλυμμένη με νερό η κάτω πλευρά της πόλεως. Αυτό το φαινόμενο είχε ξεκινήσει από τους πρώτους αιώνες μ.Χ., αλλά έγινε πιο αισθητό τον 5-6 αιώνα μ.Χ, όπου η πόλη αναγκάστηκε να μετατοπιστεί προς τα πάνω, εγκαταλείποντας την παλιά αγορά.

Εικάζεται ότι αυτή την περίοδο ο σεισμός αυτός να έχει καταστρέψει και τα σπίτια της παλαιά Δίβρης.

Επίσης οι διβριώτοι έχοντας τα χωράφια τους στον κάμπο, δεν αποκλείεται κάποια χρονική στιγμή οι ποταμοί και η λίμνη να τα’ χουν πνίξει κι έτσι οι κάτοικοι να αναγκαστήκανε να ξεριζωθούν.

Μερικές οικογένειες ανεβήκανε προς τα πάνω, Β.Α προς τους λόφους της περιοχής, προσεγγίζοντας σιγά - σιγά το βουνό Άγριλα. Άλλες οικογένειες εγκαταστάθηκαν εκεί κοντά στα γύρω χωριά όπως στο σημερινό Καινούργιο, Μουρσιά, (υπάρχουν αρκετά επώνυμα, ίδια με της σημερινής Δίβρης) , άλλοι πήρανε τα καράβια και κατευθυνθήκανε προς την Καλαβρία της Νότιας Ιταλίας ( σύμφωνα με τα λεγόμενα χωριανών μας ίδρυσαν εκεί μια άλλη Δίβρη) και άλλοι προς τα παράλια της Πελοποννήσου, ανεβαίνοντας στην ορεινή Ηλεία.(στη σημερινή Δίβρη - Λαμπεία). Το μόνο σίγουρο είναι ότι η παλαιά Δίβρη με την τόση έκταση που είχε, ήταν όντως Μεγαλοχώρι.

Τέλος θα ήθελα να επισημάνω ότι είναι κρίμα για την παλαιά Δίβρη, αλλά και για τα γύρω χωριά με την τόση ιστορία να μη βρεθεί κάποιος ιστορικός, ερευνητής ή αρχαιολόγος να πάρει την πρωτοβουλία να τα μελετήσει, αλλά αφήνονται στο έλεος του ανθρώπου και τη φύσης. Εγώ είμαι σίγουρος πως αν γίνουν ανασκαφές στις πλαγιές του Τσιμίκου θα δουν το φως σημαντικά αρχαία αντικείμενα και ένας σημαντικός ιστορικός πλούτος .Επίσης το Υπουργείο Πολιτισμού της Αλβανίας, γιατί όχι και της Ελλάδος να επιλυθεί του θέματος και όχι να αφήνει τον καθένα να χρησιμοποιεί τα αρχαία για λιβάδι.

(Θέλω να ευχαριστήσω το Χρ. Γιωργάκη για τη μεταφορά, το Μ. Γιωργάκη, Σ. Γιωργάκη για τις πληροφορίες και το Β. Γιάννη για την περιήγηση.)