To φρούριο του Μαχαλά από τον Αλή Πασιά Τεπελενλή.

Το φρούριο αυτό, γνωρίζεται με το όνομα το φρούριο ( καλιάς) του Μαχαλά και πήρε το όνομα από το ομώνυμο χωριό, που καταστράφηκε από τον πασιά του Δελβίνου.

Χτίσθηκε επάνω σε ένα λόφο χαμηλό κωνοειδές, ανατολικά του χωριού Γράβα.

Από αυτό το φρούριο κυριαρχείται ο κάμπος και η άνω και μεσαία ροή του ποταμού Παύλα.

Οι λόφοι και τα βουνά τριγύρω από τον καλιά ελέγχονται μαζί με την κοιλάδα του ποταμού Παύλα και από μεγάλες διαστάσεις.

Ο καλιάς έχει μορφή τραπεζοειδές με τέσσερις πύργους κατευθυνόμενες προς δυτικά που είναι πιο κατάλληλη για επίθεση. Οι πύργοι φυλάγονται μέχρι σήμερα με ύψος 3,5 μ και πλάτος 0,75 μ.

Στο κάτω μέρος οι πύργοι έχουν φεγγίτες ( παραθυράκια για τα όπλα).

Οι πύργοι έχουν τετράγωνη επιπεδομετρία.

Οι δυο πύργοι που βρίσκονται βόρεια έχουν περίπου σήμερα 7 μ ύψος, ενώ οι μικρότεροι έχουν γκρεμιστεί

Οι πύργοι είναι με δύο και τρεις ορόφους. Είναι εφοδιασμένοι με φεγγίτες.

 Τα παραθύρια είναι χτισμένα με λιθαρένια κεμέρια. Το φρούριο έχει δυο πόρτες, 1,60μ πλάτος και 3,20μ ύψος.

Μέσα στο χώρο του φρουρίου φυλάγονται ίχνη μιας κατοικίας γκρεμισμένης. Η αρχιτεκτονική της στη γενικότητα και τα άλλα ιδιαίτερα στοιχεία, οι φεγγίτες, οι πύργοι και οι τοίχοι τριγύρω του καλιά δείχνουν ότι χτίστηκε κατά το 18 αιώνα. Τούτο το φρούριο μαζί με άλλα παρόμοια με αυτό, ήταν μια ασφάλεια για τον Αλή Πασιά απέναντι σε ανεπάντεχη επίθεση από τον Μουσταφά Πασιά του Δελβίνου   που ήταν σε έχθρα αναμεταξύ τους.

Χτίζοντας κάποιο φρούριο ο Αλή Πασιάς έκανε και τους δρόμους συνάμα για να περούσαν τα καραβάνια με πολεμοφόδια.

Και ένα χαρακτηριστικό που είχαν τα φρούρια αυτά, ήταν ότι χτίζονταν σε λόφους που το ένα να αγνάντευε το άλλο.

Οι δρόμοι, τα ντερβένια στρώνονταν με πέτρες ( καλντερίμι). Βασίζοντας σε αυτά αναφέρω περίπτωση που συνδέεται με το χωριό μας τη Δίβρη.

Στο Ανήλιο, στη ράχη πάνω από το χωριό Ντερμίσι ( Αγιά Σοφιά) βρίσκονται ακόμη σήμερα τα ερείπια ενός χτιρίου που ονομάζεται Καστρί. όπου βεβαιώνει ότι και εκεί είχε ένα Κάστρο. Ακόμα σήμερα βρίσκονται οι τοίχοι και διάφορα δωμάτια χωρίς άλλο γκρεμισμένα, αλλά διακρίνονται πολύ καλά που ήταν χτισμένο κάποιο φρούριο(καστρί).

Από κει μπορείς να αγναντεύεις το φρούριο στο Μαχαλά.

Και κάτι άλλο που βεβαιώνει ότι αυτά τα φρούρια συνδέονταν μεταξύ τους.

Στο δρόμο που πηγαίνουμε από τη συνοικία Μακρυκώστα προς τη Γκερμπενίτσα στο μέρος Κλεισούρι, βρίσκεται ακόμα σήμερα ντερβένι στρωμένο με πέτρες που περνούσαν τα καραβάνια του Αλή Πασιά Τεπελενλή. Αυτό ας το μελετήσουν οι αρχαιολόγοι.

Γιάννης Λιάγκος

δημοσιογράφος.